گرترود بل کیست ؟
گرترود بل، (به انگلیسی: Gertrude Bell) زاده 14 ژوئیه 1868 (1247 خورشیدی) در کانتی دورهم انگلستان، درگذشته 12 ژوئیه 1926 (1305 خورشیدی) در بغداد، مشاور سیاسی، کوه‌نورد،جهانگرد کاوشگر در رشته های تاریخ و باستان شناسی بود ولی در عین حال از زبده ترین و کارآمد ترین ماموران «سازمان اطلاعات و امنیت خارجی بریتانیا» (SIS) در زمان خود، به ویژه در دوران جنگ جهانی اول محسوب میشد.
او به موازات لورنس عربستان، سرنوشت ساز ترین عملیات «کشور سازی» و «کشور زایی» را در خاور میانه انجام داد. در حقیقت میتوان گفت که او در رتق و فتق خاک بازمانده از امپراطوری عثمانی، بخصوص در غرب ایران حرف اول را زد. او مشاور اصلی «ملک فیصل اول» بود. گرترود بل توانست با مهارت فراوان سران قبایل مختلف منطقه را با «روش های ویژه» راضی نگهدارد و در برابر خدمات ایشان، آنها را «صاحب کشور» نمود. در این باره میتوان کشور های نو بنیاد سوریه جدید، عراق، اردن هاشمی(پادشاه های عراق و اردن دو برادر بودند: فیصل اول و عبدالله اول) و کویت را برشمرد که الزاماً در بوجود آمدن مرز های جدید عربستاننقش بازی کرده‌اند. تنها کشوری که مرز هایش در آن منطقه تغییر نکردند ایران بود. مرز ها همان ماندند که ایران و عثمانی تعیین کرده بودند. یکی از اشتباهات چشمگیر گرترود بل در تقسیم خاک عثمانی، منطقه بی طرفی محسوب میشود که بین عراق و کویت به جا ماند و منابع نفتی بسیار بزرگی داشت (دارد؟) (ر. ک. جنگ خلیج فارس)، منطقه ای که انگلیسی ها توجه ویژه به آن داشتند. به روایتی، افسر انگلیسی مسئول نقشه کشی در آن شب مست بوده و در کشیدن مرز بین عراق و کویت در روی نقشه بی توجهی کرده. [1]. بعد ها بل ادعا کرد که این منطقه بی طرف ویژه حفاظت کویت در برابر حمله های عراق و عربستان بوده. کرد ها به دفعات گلایه نزد بل بردند و خواهان خاک مستقل شدند ولی او به ایشان اعتماد نکرد. گذشته از این، انگلیس ها نمی‌خواستند ایران و ترکیه را علیه خود وارد میدان کنند.
دوران زندگی در تهران[ویرایش]
در سال 1893 بل ماموریت یافت به عنوان مشاور سفیر به مدت شش ماه به ایران رفته، اوضاع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران را بررسی و گزارش تهیه کند. او در پاییز 1892 شروع به آموختن زبان فارسی کرد و طبق روال رایج، طی دوره هایی با فرهنگ ایران آشنا شد و نهایتاً در بهار 1893 به همراهی بانویی از اقوام خود به نام «Mary Lascelles» راهی تهران شد. در آن زمان «Frank Lascelles» (عمو، دایی یا شوهر عمه گرترود بل / شوهر همسفر گرترود بل) سفیر انگلستان در دربار ناصرالدین شاه بود. طی اقامت در ایران یکی از کارمندان سفارت انگلیس، شازده ای به نام «هنری کدوگن» همراه دائم بل بود. بل در تهران روابط عمیقی با کنسول آلمان «فریدریش روزن» و همسر او بر قرار نمود و این دو برای بل بهترین معلم در رابطه با شناخت ایران بودند. از همین طریق بل توانست زبان عربی را نیز بیاموزد.
گرترود بل شیفته شاعر های ایرانی، بخصوص حافظ بود و پس از بازگشت به لندن کتابی نوشت به نام «Persian Pictures» که با ترجمه بسیار ظریفی از اشعار حافظ آغاز میشد. کتاب دیگر بل در رابطه با ایران، گزیده غزل های حافظ (The Hafez Poems of Gertrude Bell) است که هنوز تجدید چاپ میشود. او چند بار به شیراز و یک بار به کرمان و اصفهان سفر کرد.
بل جهت تسلیم گزارش، از تهران به لندن بازگشت و چند ماه در انتظار دلداده‌اش «هنری کدوگن» در لندن گذراند و عاقبت تلگرافی دریافت کرد که او در ایران طی یک حادثه اسب سواری داخل رودخانه ای پرتاب شده و در اثر سینه‌پهلو درگذشته است. (ر ک: "دختر کویر. داستان گرترود بل")